Borelioza – ciche zagrożenie z lasu. Co powinni wiedzieć seniorzy?
Wiosna i lato to czas, kiedy wielu seniorów spędza więcej czasu na świeżym powietrzu – w ogrodzie, parku, na działce czy podczas spacerów po lesie. To świetna wiadomość dla zdrowia i samopoczucia, jednak również czas wzmożonej czujności – właśnie wtedy aktywne są kleszcze, które mogą przenosić groźne choroby. Jedną z nich jest borelioza, czyli choroba z Lyme. Choć z pozoru niepozorna, nieleczona może prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u osób starszych. Warto wiedzieć, jak się przed nią chronić, jak ją rozpoznać i jak wygląda leczenie.
Czym jest borelioza?
Borelioza (choroba z Lyme) to bakteryjna choroba zakaźna przenoszona przez kleszcze. Wywołują ją krętki Borrelia burgdorferi. Do zakażenia dochodzi, gdy zakażony kleszcz wkłuje się w skórę i przebywa w niej przez kilka godzin. Zakażenie nie przenosi się z człowieka na człowieka – tylko przez ukąszenie.
Choroba rozwija się powoli, a jej objawy mogą być niespecyficzne – łatwo pomylić je z grypą, przemęczeniem, a nawet zmianami reumatycznymi. Dlatego u wielu osób, zwłaszcza seniorów, borelioza rozpoznawana jest z opóźnieniem, co utrudnia leczenie.
Objawy boreliozy – na co powinni uważać seniorzy?
Borelioza przebiega w kilku etapach, ale nie wszystkie objawy muszą wystąpić u każdego pacjenta.
1. Wczesna borelioza (kilka dni do kilku tygodni po ukąszeniu)
-
Rumień wędrujący – najczęstszy i najbardziej charakterystyczny objaw. To czerwone, rozszerzające się zaczerwienienie wokół miejsca ukąszenia. Może pojawić się od 3 do 30 dni po kontakcie z kleszczem. Często ma kształt okręgu lub pierścienia.
-
Objawy grypopodobne – gorączka, bóle mięśni i stawów, bóle głowy, ogólne osłabienie.
-
Powiększenie węzłów chłonnych.
Uwaga: Nie każdy chory pamięta ukąszenie lub ma rumień. Brak rumienia nie wyklucza boreliozy!
2. Borelioza rozsiana (tygodnie–miesiące po zakażeniu)
-
Zajęcie stawów – najczęściej kolanowych. Mogą być opuchnięte, bolesne i ograniczone ruchowo.
-
Objawy neurologiczne – porażenie nerwu twarzowego (np. opadnięcie kącika ust), bóle i mrowienia kończyn, zaburzenia koncentracji, problemy z pamięcią.
-
Zaburzenia rytmu serca, bóle w klatce piersiowej.
3. Borelioza przewlekła (miesiące–lata po zakażeniu)
-
Chroniczne bóle stawów i mięśni.
-
Przewlekłe zmęczenie, problemy ze snem.
-
Zaburzenia nastroju, depresja, stany lękowe.
Dlaczego borelioza jest szczególnie niebezpieczna dla seniorów?
U osób starszych borelioza może mieć bardziej burzliwy przebieg. Wynika to m.in. z osłabionego układu odpornościowego oraz współistniejących chorób (np. cukrzycy, miażdżycy, problemów neurologicznych). Dodatkowo objawy mogą być mylące – porażenie nerwu twarzowego może zostać uznane za udar, a bóle stawów za reumatyzm.
U seniorów istnieje także większe ryzyko powikłań po leczeniu, takich jak reakcje alergiczne na antybiotyki czy zaburzenia mikroflory jelitowej.
Jak rozpoznać boreliozę? Diagnostyka
Rozpoznanie opiera się na:
-
Wywiadzie lekarskim – pytania o ukąszenie przez kleszcza, pojawienie się rumienia, objawy ogólne.
-
Badaniach krwi – wykrywanie przeciwciał przeciwko krętkom Borrelia. Należy jednak pamiętać, że przeciwciała pojawiają się dopiero po kilku tygodniach od zakażenia. Dlatego wczesne objawy, takie jak rumień, są wystarczającą podstawą do rozpoczęcia leczenia.
W niektórych przypadkach wykonuje się bardziej specjalistyczne badania, np. punkcję lędźwiową w przypadku objawów neurologicznych.
Leczenie boreliozy
Leczenie boreliozy polega na stosowaniu antybiotyków – zwykle doustnie przez 2–4 tygodnie. W cięższych przypadkach podaje się antybiotyki dożylnie. Najczęściej stosowane leki to:
-
Doksycyklina
-
Amoksycylina
-
Cefuroksym
Im wcześniej rozpoczniemy terapię, tym większa szansa na pełne wyleczenie. W przypadku boreliozy przewlekłej leczenie może trwać dłużej i wymagać współpracy specjalistów (reumatologa, neurologa, psychiatry).
Czy boreliozie można zapobiec? TAK – profilaktyka ma kluczowe znaczenie!
1. Ochronny ubiór
Podczas spacerów w parkach, lasach i wysokiej trawie należy nosić długie spodnie, zakryte buty, bluzki z długim rękawem i nakrycia głowy. Jasne ubrania ułatwiają dostrzeżenie kleszcza.
2. Środki odstraszające (repelenty)
Na skórę i ubranie można stosować preparaty odstraszające kleszcze, zawierające np. DEET lub ikarydynę. Warto wcześniej skonsultować ich stosowanie z lekarzem.
3. Dokładne oglądanie ciała
Po każdym spacerze należy sprawdzić skórę – szczególnie okolice pach, pachwin, zgięć kolan, karku, za uszami. Im wcześniej usuniemy kleszcza, tym mniejsze ryzyko zakażenia.
4. Bezpieczne usuwanie kleszcza
Najlepiej użyć pęsety lub specjalnego haczyka. Nie należy smarować kleszcza tłuszczem ani alkoholem. Po usunięciu – zdezynfekować miejsce i obserwować przez kilka dni.
5. Regularne koszenie trawy w otoczeniu domu
Zadbany ogród, krótko przycięta trawa i brak gęstych zarośli zmniejszają liczbę kleszczy.
Szczepienia – czy są dostępne?
Obecnie nie istnieje szczepionka przeciwko boreliozie dla ludzi w Polsce. Dostępna jest natomiast szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu – innej groźnej chorobie przenoszonej przez kleszcze. Szczególnie polecana jest osobom starszym mieszkającym lub wypoczywającym w regionach endemicznych.
Borelioza a seniorzy – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy każdy kleszcz przenosi boreliozę?
Nie, szacuje się, że od 10 do 30% kleszczy może być nosicielem krętków Borrelia. Jednak nie sposób tego ocenić bez badań, dlatego każdą sytuację traktujemy ostrożnie.
Czy można zachorować więcej niż raz?
Tak. Nie nabywamy trwałej odporności, dlatego można zarazić się ponownie.
Czy po każdym ukąszeniu trzeba brać antybiotyk?
Nie. Jeśli nie pojawił się rumień ani inne objawy, zwykle wystarcza obserwacja. Decyzję podejmuje lekarz.
Podsumowanie – czujność zamiast paniki
Borelioza to choroba poważna, ale przy odpowiedniej profilaktyce i szybkiej reakcji można jej skutecznie zapobiegać i leczyć. Kluczowe jest, aby seniorzy:
-
unikali kontaktu z kleszczami,
-
wiedzieli, jak wygląda rumień i kiedy udać się do lekarza,
-
czuli się wspierani przez rodzinę, opiekunów i personel medyczny.
Czas spędzany na łonie natury nie musi oznaczać zagrożenia – wystarczy odrobina ostrożności i świadomości, by cieszyć się zdrowiem przez całe lato i dłużej.
