Urologia – kompleksowa dziedzina medycyny zajmująca się układem moczowo-płciowym
Urologia to specjalność lekarska zajmująca się diagnozowaniem i leczeniem schorzeń układu moczowego zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, a także męskiego układu płciowego. Choć często kojarzona jest głównie z problemami mężczyzn, urologia obejmuje szeroki zakres schorzeń dotykających również kobiet i dzieci. W ostatnich dekadach postęp technologiczny, rozwój technik małoinwazyjnych oraz rosnąca świadomość pacjentów znacznie wpłynęły na rozwój tej dziedziny.
Anatomia układu moczowo-płciowego
Układ moczowy składa się z nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej. U mężczyzn do układu moczowo-płciowego zalicza się dodatkowo gruczoł krokowy (prostatę), jądra, najądrza, nasieniowody oraz prącie. U kobiet natomiast układ moczowy jest ściśle powiązany z narządami rodnymi: macicą i pochwą, co sprawia, że niektóre dolegliwości wymagają współpracy urologa i ginekologa.
Nerki
Nerki pełnią funkcję filtracyjną – usuwają toksyny i nadmiar wody z organizmu, regulują gospodarkę elektrolitową i ciśnienie krwi oraz wytwarzają hormony, m.in. erytropoetynę.
Moczowody
Są to cienkie rurki przewodzące mocz z nerek do pęcherza moczowego.
Pęcherz moczowy
Magazynuje mocz przed jego wydaleniem z organizmu. Jego objętość wynosi przeciętnie 300–500 ml.
Cewka moczowa
Umożliwia wydalanie moczu z organizmu. U mężczyzn jest znacznie dłuższa niż u kobiet i przebiega przez gruczoł krokowy oraz prącie.
Zakres urologii
Urologia obejmuje diagnostykę i leczenie wielu chorób, zarówno ostrych, jak i przewlekłych. Poniżej przedstawiono najważniejsze obszary.
Choroby nerek i moczowodów
-
Kamica nerkowa (urolitaza) – powstawanie złogów w drogach moczowych. Objawia się bólem kolkowym, nudnościami, krwiomoczem.
-
Nowotwory nerek – często wykrywane przypadkowo w badaniach obrazowych. Leczenie obejmuje chirurgię, immunoterapię, terapię celowaną.
-
Wodonercze – poszerzenie miedniczki nerkowej spowodowane utrudnionym odpływem moczu. Może prowadzić do niewydolności nerek.
Choroby pęcherza moczowego
-
Zapalenie pęcherza – najczęściej bakteryjne, występuje głównie u kobiet. Objawy to ból przy oddawaniu moczu, częstomocz, parcie naglące.
-
Nadreaktywność pęcherza – powoduje niekontrolowane parcie na mocz i nietrzymanie moczu.
-
Rak pęcherza moczowego – jeden z częstszych nowotworów urologicznych. Objawy obejmują krwiomocz, bóle przy mikcji.
Choroby prostaty
-
Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH) – prowadzi do utrudnionego oddawania moczu, przerywanego strumienia, nocnego wstawania.
-
Zapalenie prostaty – ostry lub przewlekły stan zapalny gruczołu. Objawy to gorączka, ból krocza, trudności w oddawaniu moczu.
-
Rak prostaty – jeden z najczęstszych nowotworów u mężczyzn. Wczesne wykrycie (badanie PSA i DRE) znacząco poprawia rokowanie.
Schorzenia jąder i prącia
-
Wodniak jądra – nagromadzenie płynu w osłonkach jądra, najczęściej łagodny charakter.
-
Żylaki powrózka nasiennego – poszerzenie naczyń żylnych jądra, może prowadzić do niepłodności.
-
Rak jądra – najczęstszy nowotwór złośliwy u młodych mężczyzn.
-
Stulejka i załupek – problemy z odprowadzeniem napletka. Leczenie często chirurgiczne.
Nietrzymanie moczu
Problem dotykający milionów osób, szczególnie kobiet po porodach i w okresie pomenopauzalnym. Wyróżniamy m.in. wysiłkowe, naglące i mieszane nietrzymanie moczu.
Diagnostyka w urologii
W urologii stosuje się wiele nowoczesnych metod diagnostycznych:
Wywiad i badanie fizykalne
Podstawą jest szczegółowy wywiad oraz badanie palpacyjne (np. DRE – badanie per rectum prostaty).
Badania laboratoryjne
Badania obrazowe
-
USG jamy brzusznej i przezodbytnicze (TRUS)
-
Urografia
-
Tomografia komputerowa (TK)
-
Rezonans magnetyczny (MRI)
-
Scyntygrafia nerek
Endoskopia
Leczenie w urologii
Leczenie schorzeń urologicznych może być farmakologiczne, chirurgiczne lub łączne. Często stosuje się również nowoczesne techniki minimalnie inwazyjne.
Leczenie farmakologiczne
-
Antybiotyki – infekcje
-
Alfa-blokery, inhibitory 5-α-reduktazy – rozrost prostaty
-
Leki rozkurczowe – nadreaktywność pęcherza
-
Leki przeciwnowotworowe – nowotwory urologiczne
Leczenie zabiegowe
-
Cystolitotrypsja – rozbijanie kamieni pęcherza
-
Resekcja przezcewkowa (TURP) – klasyczne leczenie rozrostu prostaty
-
Nephrektomia – usunięcie nerki
-
Cystektomia – usunięcie pęcherza
-
Prostatektomia radykalna – leczenie raka prostaty
Techniki małoinwazyjne
Urologia dziecięca
U dzieci urologia zajmuje się m.in.:
-
Wnętrostwem (jądra niezstąpione do moszny)
-
Przepuklinami pachwinowymi
-
Wodnikami jąder
-
Wrodzonymi wadami układu moczowego (np. zdwojenie moczowodów, spodziectwo)
Urologia funkcjonalna i neurourologia
Zajmuje się problemami z kontrolą mikcji, często wynikającymi z chorób neurologicznych (np. stwardnienie rozsiane, urazy rdzenia kręgowego, choroba Parkinsona).
Urologia onkologiczna
Specjalizacja zajmująca się leczeniem nowotworów układu moczowo-płciowego. Wymaga współpracy z onkologami, radioterapeutami i patomorfologami. W skład terapii mogą wchodzić:
Rola profilaktyki
Wczesne wykrywanie chorób urologicznych znacznie zwiększa szanse na skuteczne leczenie. Ważne są:
-
Regularne badania PSA po 50. roku życia (lub wcześniej, jeśli są przypadki rodzinne raka prostaty)
-
USG jamy brzusznej
-
Badanie moczu co najmniej raz w roku
-
Utrzymanie prawidłowego nawodnienia
-
Ograniczenie spożycia soli, tłuszczów nasyconych, alkoholu
Urolog a seksuologia
Urologia często łączy się z seksuologią – dotyczy to m.in.:
Leczenie tych problemów może obejmować zarówno terapię farmakologiczną (np. sildenafil), psychoterapię, jak i procedury zabiegowe (np. implanty prącia).
Nowości i kierunki rozwoju
Współczesna urologia korzysta z osiągnięć robotyki, sztucznej inteligencji i biomarkerów nowotworowych. Kluczowe kierunki to:
-
Personalizowana medycyna w leczeniu raka
-
Diagnostyka molekularna
-
Nanotechnologia w dostarczaniu leków
-
Urologia regeneracyjna (np. komórki macierzyste)
Urologia to dynamicznie rozwijająca się dziedzina medycyny, obejmująca szeroki zakres chorób i technik terapeutycznych. Od prostych infekcji dróg moczowych, przez nowotwory, aż po zaawansowane techniki operacyjne – urologia dotyczy milionów pacjentów każdego roku. Kluczem do skutecznego leczenia jest wczesna diagnostyka, nowoczesne podejście do terapii oraz ścisła współpraca interdyscyplinarna.
