Bezdomność wśród osób starszych to dramatyczna rzeczywistość, o której mówi się zbyt rzadko. Choć temat bezdomności kojarzy się głównie z osobami w sile wieku, coraz częściej dotyczy on seniorów – ludzi, którzy przez całe życie pracowali, opiekowali się rodziną, a dziś – z różnych powodów – zostali pozbawieni dachu nad głową. Utrata mieszkania, samotność, choroba, ubóstwo, przemoc domowa czy nagła śmierć bliskich to tylko niektóre z powodów, które mogą doprowadzić osobę starszą do bezdomności. W takiej sytuacji pomoc instytucjonalna, wsparcie społeczne i zrozumienie są kluczowe.
Pierwsze kroki – gdzie się zgłosić?
Jeśli senior znajduje się w kryzysie bezdomności lub zagrożony jest utratą mieszkania, powinien jak najszybciej skontaktować się z najbliższym Ośrodkiem Pomocy Społecznej (OPS) lub Miejskim Ośrodkiem Pomocy Rodzinie (MOPR). Tam można uzyskać informacje o dostępnych formach wsparcia, a pracownik socjalny przeprowadzi wywiad środowiskowy, na podstawie którego zaproponuje pomoc. Może ona obejmować m.in. skierowanie do schroniska dla bezdomnych, zasiłki pieniężne, pomoc rzeczową (odzież, żywność), opiekę pielęgniarską czy skierowanie do placówek całodobowej opieki.
Schroniska i noclegownie dla seniorów
W wielu miastach w Polsce funkcjonują specjalistyczne schroniska lub domy pomocy przeznaczone dla osób starszych w kryzysie bezdomności. To miejsca, które zapewniają nie tylko dach nad głową, ale również opiekę medyczną, dostęp do posiłków i pomoc w załatwianiu formalności urzędowych. Warunki przyjęcia różnią się w zależności od placówki, jednak większość z nich przyjmuje osoby po uprzednim skierowaniu z OPS lub organizacji współpracujących.
W niektórych regionach funkcjonują też noclegownie sezonowe – otwierane na czas zimy, kiedy ryzyko wychłodzenia jest największe. Dla seniorów, którzy są w złym stanie zdrowia i wymagają stałej opieki, schronisko może nie być wystarczające – wówczas OPS może pomóc w skierowaniu do Domu Pomocy Społecznej.
Organizacje pozarządowe i kościelne
Wiele organizacji pozarządowych i kościelnych udziela realnego wsparcia osobom bezdomnym, także starszym. Caritas, PCK, Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta czy Fundacja Kapucyńska prowadzą punkty wydawania żywności, odzieży, oferują gorące posiłki, pomoc w leczeniu, a także wsparcie psychologiczne i duchowe. W niektórych placówkach organizowane są także programy aktywizacji społecznej – np. grupy wsparcia, zajęcia terapeutyczne czy działania integracyjne.
Kościoły i parafie bardzo często działają lokalnie – udostępniają miejsca noclegowe, wspierają zbiórki rzeczowe, pomagają znaleźć lekarza lub załatwić dokumenty.
Pomoc medyczna i psychologiczna
Senior bezdomny bardzo często cierpi nie tylko z powodu braku schronienia, ale również z powodu chorób przewlekłych, niepełnosprawności czy depresji. Każda osoba mająca status osoby bezdomnej ma prawo do świadczeń medycznych finansowanych przez NFZ – nawet bez ubezpieczenia zdrowotnego. W szpitalu, przychodni czy ambulatorium nikt nie może odmówić pomocy osobie w stanie zagrożenia zdrowia.
Coraz więcej miast prowadzi programy „przychodni dla bezdomnych”, mobilnych punktów medycznych czy „ambulansów z pomocą”. W takich punktach można uzyskać pomoc lekarską, pielęgniarską i psychologiczną. Szczególną uwagę zwraca się dziś na potrzebę opieki psychiatrycznej, ponieważ bezdomność wiąże się z ogromnym stresem, traumą i wykluczeniem społecznym.
Pomoc rzeczowa i żywność
Nie wszystkie osoby starsze dotknięte bezdomnością są gotowe zamieszkać w schronisku. Część z nich korzysta z doraźnej pomocy – takiej jak posiłki wydawane przez kuchnie społeczne, paczki żywnościowe czy odzież. Organizacje charytatywne i parafie często udostępniają także miejsca, gdzie można się wykąpać, zmienić ubranie, ogrzać lub wyprać rzeczy.
W większych miastach działają także punkty, w których można odebrać środki higieniczne, maski ochronne, a nawet leki bez recepty. Warto dodać, że niektóre fundacje prowadzą tzw. streetworking – czyli docieranie do bezdomnych w ich miejscach przebywania (np. dworce, pustostany) i oferowanie im konkretnej pomocy.
Jak może pomóc społeczeństwo?
Seniorzy bezdomni często są niewidzialni dla społeczeństwa. Zdarza się, że mylą się z osobami z zaburzeniami psychicznymi, są oceniani, a niekiedy wręcz odtrącani. Tymczasem każdy z nas może pomóc – wystarczy zareagować, kiedy widzimy osobę starszą śpiącą na ławce czy siedzącą na chodniku.
Zgłoszenie takiej sytuacji do OPS, straży miejskiej lub lokalnej organizacji pozarządowej może uratować czyjeś życie. W zimie wiele miast prowadzi specjalne infolinie dla osób w kryzysie bezdomności – warto z nich skorzystać, nawet anonimowo.
Bezdomność seniora to jeden z najbardziej przejmujących problemów społecznych naszych czasów. To temat trudny, wymagający empatii, systemowych rozwiązań i zaangażowania całej wspólnoty – od instytucji publicznych, przez organizacje pozarządowe, aż po każdego z nas. Osoby starsze w kryzysie bezdomności mają prawo do opieki, bezpieczeństwa i godnego życia. Dzięki wsparciu wielu rąk – możliwe jest przywrócenie im nadziei i poczucia, że nie są sami.
PREZENTACJE DOMÓW
dolnośląskie