Emerytów portret własny
Emeryci i renciści stanowią w Polsce niemal 10-milionową grupę obywateli. Według danych GUS jest ich 9 453 tys., czyli 24,45% ogółu mieszkańców Polski i 32,5% pełnoletnich obywateli. Świadczenia emerytalne i rentowe obejmują: emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy i renty rodzinne.
W naszych badaniach opieramy się na samoidentyfikacji respondentów jako emerytów, rencistów lub pracujących w różnych grupach społeczno-zawodowych. Ponieważ część emerytów i rencistów pracuje w niepełnym, a czasem nawet w pełnym wymiarze czasu i określa swoją przynależność społeczno-zawodową na podstawie charakteru tej pracy, w omawianym niżej badaniu spytaliśmy też ankietowanych, czy otrzymują świadczenia emerytalne lub renty niezależnie od głównego źródła utrzymania.
KIM SĄ EMERYCI I RENCIŚCI?
Z deklaracji respondentów wynika, że jedna trzecia dorosłych Polaków otrzymuje rentę lub emeryturę bez względu na to, czy jest to ich główne źródło utrzymania.
Dzięki różnym programom wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, a także dzięki temu, że renty przyznawane są ludziom w różnym wieku, osoby w wieku emerytalnym (kobiety od 60 roku życia, mężczyźni od 65) stanowią nieco ponad połowę wszystkich osób pobierających świadczenia emerytalne i rentowe. Drugą co do wielkości grupę świadczeniobiorców (niemal jedną piątą) stanowią badani w wieku od 50 do 59 lat. Niemal we wszystkich grupach wiekowych wśród emerytów i rencistów przeważają mężczyźni. Proporcje te odwracają się dopiero wśród osób po 65 roku życia.
Wśród otrzymujących renty i emerytury najliczniejszą grupę (37%) stanowią osoby z wykształceniem podstawowym. Zbliżony odsetek świadczeniobiorców (39%) to mieszkańcy wsi.
W grupie osób pobierających świadczenia 58% to - według własnego określenia - emeryci, a 34% renciści. Odsetek osób deklarujących się jako należący do innych grup społeczno-zawodowych jest wśród otrzymujących emeryturę bądź rentę minimalny.
PRACUJĄCY EMERYCI I RENCIŚCI
Wśród osób otrzymujących emeryturę bądź rentę 14% łącznie dorabia - sporadycznie (6%) bądź regularnie (8%). Oznacza to, że co siódmy respondent identyfikujący się jako emeryt lub rencista chce wykonywać dodatkową pracę lub czuje się do tego zmuszony, aby utrzymać siebie i rodzinę. Można przypuszczać, że są to jednak przede wszystkim osoby młodsze, którym wiek i stan zdrowia pozwalają na tego typu działalność.
NASTROJE WŚRÓD EMERYTÓW I RENCISTÓW
Poziom optymizmu wśród emerytów i rencistów jest zdecydowanie niższy niż wśród pozostałych obywateli. Na pytanie, czy sytuacja w kraju zmierza w dobrym czy złym kierunku, tylko 16% emerytów odpowiedziało, że w dobrym. Wśród osób niebędących świadczeniobiorcami budżetu państwa odsetek optymistów był wyższy (23%).
Subiektywne oceny warunków życia respondentów i ich rodzin są również uzależnione od tego, czy pobierają oni emeryturę lub rentę czy też nie. Warunki życia swojej rodziny określiło jako dobre 12% ankietowanych pobierających świadczenia, a jako złe - 34% tej grupy. Natomiast wśród osób niekorzystających ze świadczeń ze strony państwa odsetki te wynoszą odpowiednio 28% i 21%. W obu grupach ponad połowa badanych określa warunki życia swojej rodziny jako przeciętne ("ani dobre, ani złe").
Jeszcze wyraźniej różnicują się te dwie grupy ze względu na oceny najbliższej przyszłości. O tym, że za rok będzie się im żyło lepiej, przekonany jest niemal co piąty respondent niebędący emerytem (18%) i zaledwie 7% pobierających emerytury i renty. W obu grupach wiecej niż co druga osoba nie wiąże z nadchodzącym rokiem nadziei na zmiany, a pogorszenia się sytuacji rodziny obawia się 30% emerytów i 22% pozostałych ankietowanych.
Poza oceną ogólnych warunków życia badanych pytamy ich też o wymiar materialny. Pod tym względem oceny emerytów i rencistów są gorsze od ocen pozostałych respondentów. Różnica jest jednak mniejsza. O ile swoje ogólne warunki życia źle ocenia około jednej trzeciej emerytów i rencistów oraz około jednej piątej pozostałych respondentów, o tyle sytuację materialną negatywnie ocenia zbliżona liczba (około jednej trzeciej) ankietowanych z obu zbiorowości. Emeryci i renciści mają więc o wiele mniej powodów niż pozostali badani do uznawania swego życia za dobre wtedy, kiedy źle oceniają materialne warunki bytu.
EMERYCI I RENCIŚCI PRACUJĄCY W INDYWIDUALNYCH GOSPODARSTWACH ROLNYCH
Odsetek użytkowników indywidualnych gospodarstw rolnych jest w obu grupach respondentów taki sam, jednak spośród emerytów i rencistów mniej niż połowa (45%) systematycznie lub często pracuje lub pomaga w pracy w tych gospodarstwach, a spośród osób niepobierających świadczeń - niemal trzy czwarte (71%).
Wszystkie różnice między grupą emerytów i rencistów a pozostałymi respondentami wynikają z faktu, że emeryci i renciści to w ogromnej większości osoby starsze, często schorowane, utrzymujące się z niewysokich świadczeń emerytalno-rentowych wypłacanych przez państwo i jest rzeczą niemal naturalną, że ich poziom optymizmu związanego z przyszłością jest niższy niż wśród ludzi młodszych.
