Dlaczego się starzejemy?

Życie człowieka ma biologiczny koniec, a starzenie się organizmu ludzkiego jest pełne zagadek i tajemnic

Na terenach Gruzji i Azerbejdżanu żyje wiele osób, których wiek przekroczył 100 lat, a niektórzy mieszkańcy gór Karakorum na granicy Pakistanu z Afganistanem i Chinami żyją ponad 110 lat. Najstarszym człowiekiem, którego wiek biologiczny został udowodniony, był 121-letni wieśniak z Vicambamba w Ekwadorze.

Życie człowieka ma biologiczny koniec, a starzenie się organizmu ludzkiego jest pełne zagadek i tajemnic. Naukowcy całego świata zastanawiają się, dlaczego hodowle komórek rakowych mogą żyć i mnożyć się bez końca, a zdrowe i prawidłowe komórki po pewnym czasie nieuchronnie obumierają.

Istnieje wiele hipotez i teorii próbujących wyjaśnić przyczyny starzenia się człowieka. Nie ma jednak wątpliwości, że u podstaw tego zjawiska leży starzenie się i obumieranie pojedynczych komórek, z których są zbudowane ludzkie tkanki i narządy.

Teoria błędu genetycznego

W trakcie każdego podziału komórki jest popełniany minimalny błąd w przekazywaniu instrukcji genetycznej. Nakładanie się takich błędów doprowadza w końcu do unicestwienia komórki.

Teoria immunologiczna

Procesy starzenia się organizmu wynikają z osłabienia układu odpornościowego, a szczególnie z upośledzenia immunologicznej pamięci limfocytów. Osłabiony system immunologiczny nie jest w stanie skutecznie bronić organizmu przed zakażeniami i rozwojem nowotworów, traktuje komórki własne jak obce, inicjując w ten sposób niezwykle groźne procesy autodestrukcyjne.

Teoria wolnych rodników

Cząsteczki nazywane wolnymi rodnikami, nieustannie powstające w organizmie i w środowisku naturalnym, niszczą komórki, tkanki i narządy człowieka.

Te niekorzystne dla ludzkiego ustroju cząsteczki powstają pod wpływem czynników wewnętrznych, takich jak procesy oddechowe komórki, procesy enzymatyczne katalizowane przez niektóre enzymy, autooksydacja związków biologicznie czynnych, w wyniku fagocytozy i wątrobowej hydroksylacji leków.

Powstawanie wolnych rodników przyspieszają również czynniki zewnętrzne - reakcja tlenu z paliwem napędowym wykorzystywanym w silnikach, smog, spalanie substancji organicznych i jełczenie tłuszczu oraz związki tworzące się podczas produkcji mas plastycznych.

Toksyczne działanie wolnych rodników polega na uszkadzaniu materiału genetycznego (mutacje, nowotwory), utlenianiu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (miażdżyca) oraz na przyspieszaniu procesów starzenia się komórek (inaktywacja enzymów, uszkodzenie kolagenu, śmierć komórki).

Teoria enzymatyczna

Proces starzenia się organizmu jest wynikiem upośledzonej z wiekiem syntezy enzymów, głównie tzw. neuroprzekaźników, obecnych w mózgu.

Teoria miażdżycowa

Według tej teorii przyczyną starzenia się organizmu jest miażdżyca, która powoduje degradację różnych narządów, głównie serca i mózgu.

Teoria zaprogramowanej śmierci komórki

W latach 70. wprowadzono pojęcie apoptozy, czyli zaprogramowanej śmierci komórki. Nazwa pochodzi od greckiego słowa określającego "kwiat tracący swoje płatki" lub "drzewo tracące swoje liście". Samobójczy, genetycznie zakodowany gen śmierci komórki jest przyczyną systematycznego niszczenia komórek stałych lub uszkodzonych przez różne czynniki toksyczne. Gen p53, regulujący to zjawisko, nazwano "genem śmierci". Genetycy całego świata zastanawiają się nad możliwością blokowania "genu śmierci", czego efektem mogłaby być nieśmiertelność komórek.

Inną przyczyną śmierci komórki jest skracanie się chromosomów. Po określonej liczbie podziałów komórkowych dochodzi do tak znacznego skrócenia chromosomów i utraty tak dużej ilości genów, że komórka zostaje pozbawiona informacji genetycznej i umiera. Procesem tym steruje bezgenowa część chromosomu, nazwana telomerem. Jedynie w przypadku podziałów komórek rakowych nie dochodzi do skracania chromosomów, które mogą mnożyć się w nieskończoność. W ten sposób komórki zdrowe mają określony czas życia, podczas gdy komórki rakowe żyją nieskończenie długo.

Apoptoza w sercu

Apoptoza występuje we wszystkich komórkach, także w komórkach mięśnia sercowego - w miocytach. Proces ten jest bardziej nasilony w prawej komorze serca, co powoduje, że ściany lewej komory są dwa razy grubsze od prawej. Apoptozę przyspieszają i nasilają takie schorzenia jak nadciśnienie tętnicze krwi i choroba niedokrwienna serca.