PORADNIK: Nietrzymanie moczu – problem, który można i należy leczyć

Statystyki mówią, że problem nietrzymania moczu (NTM) dotyka już 303 miliony kobiet i 121 milionów mężczyzn na całym świecie. Ponieważ to schorzenie jest jednym z najważniejszych problemów naszego stulecia, Światowa Organizacja Zdrowia nadała mu status choroby społecznej. W Polsce może dotyczyć od 4 do 8% społeczeństwa, czyli ok. 2,5 miliona Polaków, przy czym ze względu na intymny charakter schorzenia ta liczba może być jeszcze większa. Inkontynencja (NTM), czyli bezwiedne i mimowolne nietrzymanie moczu, może dotknąć każdego, jednak ryzyko jej wystąpienia rośnie wraz z wiekiem i dwukrotnie częściej dotyczy kobiet - jako konsekwencja naturalnych porodów, menopauzy, zabiegów ginekologicznych i budowy układu moczowego.

Statystyki mówią, że nietrzymanie moczu występuje u niemal 90% osób przebywających w placówkach opiekuńczych, jako że osoby niesamodzielne i niepełnosprawne są szczególnie narażone na te dolegliwości. NTM często towarzyszy chorobie Alzheimera i Parkinsona, zapaleniu pęcherza moczowego, przerostowi prostaty czy udarowi mózgu. Bywa objawem takich chorób jak niewydolność krążenia czy kamica nerkowa. Ponieważ zaburzenie to może znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie, powodować dyskomfort, pogorszenie nastroju, a nawet wykluczenie z życia społecznego, ważne by je odpowiednio wcześniej zdiagnozować i leczyć.

O tym, jak radzić sobie z problemem inkontynencji mówi dr n. med. Andrzej Przybyła, lekarz urolog współpracujący z wrocławską Rezydencją Na Dyrekcyjnej Grupy ORPEA.

Różne przyczyny, różne rodzaje

Przyczyny tego wyjątkowo niekomfortowego problemu mogą być bardzo różne w zależności od płci i wieku. Trzy podstawowe typy inkontynencji to:
• Wysiłkowe NTM – występuje w trakcie wysiłku fizycznego, nagłej zmianie pozycji lub np. w trakcie kichania czy silnego kasłania
• Nietrzymanie moczu z parcia – osoby z tym rodzajem zaburzenia funkcjonowania pęcherza odczuwają parcie tak silne, że zwykle „nie zdążają” dojść do toalety
• Mieszane NTM – nietrzymanie moczu dwojakiego rodzaju - wysiłkowe i w wyniku parć naglących

Jest na to lek?

Nietrzymanie moczu powinno być zawsze zdiagnozowane w oparciu o odpowiednie czynniki: rodzaj , częstość oddawania moczu i stopień zaawansowania. Znając powód inkontynencji, zespół terapeutyczny (lekarz, urolog, pielęgniarka, położna, fizjoterapeuta) może zaplanować i zastosować odpowiednie leczenie metodą zachowawczą (bez stosowania leków) lub farmakologicznie. Bardzo często, dla wzmocnienia efektu, łączy się te dwa rodzaje leczenia – czyli leki i fizjoterapię urologiczną/uroginekologiczną.

Fizjoterapia, czyli co?

Fizjoterapia – czyli leczenie zachowawcze (nieoperacyjne) stosowane w nietrzymaniu moczu, szczególnie o podłożu wysiłkowym – obejmuje:

• ćwiczenie czynno-wzmacniające mięśni dna miednicy (to mięśnie łączące kości łonowe i podstawę kręgosłupa od przodu do tyłu, będące swoistą podporą pęcherza moczowego, macicy i jelita grubego) - tzw. ćwiczenia mięśni Kegla to metoda bezpieczna i wskazana dla każdego, polegająca na świadomym napinaniu i rozluźnianiu mięśni dna miednicy w celu zwiększenia włókna mięśniowego; często nie wymaga specjalistycznego sprzętu, ćwiczenia powinny być wykonywane od 2 do 4 miesięcy w różnych pozycjach (na plecach, na brzuchu, w pozycji siedzącej i stojącej)

• elektrostymulacja – metoda bierna, polegająca na pobudzaniu konkretnych mięśni odpowiedzialnych za trzymanie moczu bodźcami elektrycznymi (wskazana u osób ciężko chorych i otyłych)

• biofeedback – czyli biologiczne sprzężenie zwrotne, polegające na nauce świadomego kurczenia i relaksacji mięśni dna miednicy z użyciem specjalnego sprzętu do rejestracji zmian, co daje możliwość kontroli i wzmocnienia działań; wpływa na szybkość odzyskania sprawności u osób po udarze mózgu, długotrwałym unieruchomieniu czy w stanach zaburzonej korelacji mięśniowej

• trening pęcherza i kontroli mikcji (oddawanie moczu na żądanie) – wypracowanie przyzwyczajeń i odruchów, które umożliwiają kontrolę oddawania moczu poprzez hamowanie skurczów mięśnia wypieracza

• zapobieganie i redukcja zaparć

Opieka nad seniorem, który ma TEN problem

Osoby starsze, szczególnie z demencją czy znacznym stopniem niesamodzielności, u których występuje problem nietrzymania moczu, wymagają odpowiedniej opieki. Jej najważniejsze elementy to:

• ograniczenie moczopędnych płynów (mocnej herbaty, kawy, alkoholu)
• regulacja rytmu wypróżnień: oddawanie moczu i kału w określonych godzinach
• odpowiednie nawodnienie (czyli spożywanie właściwej ilości płynów) w celu uniknięcia odwodnienia i infekcji układu moczowego
• stosowanie produktów chłonnych (pieluchy, pieluchomajtki, wkłady urologiczne, podkłady), które powinny być zawsze odpowiednio dobrane (inne dla osób leżących, inne dla osób chodzących), jak również dopasowane rozmiarowo – do stopnia inkontynencji, obwodu bioder i talii
• dbanie o higienę miejsc intymnych, szczególnie w przypadku stosowania produktów chłonnych – należy pamiętać o pielęgnacji skóry podczas wymiany, dokładne mycie i suszenie miejsc narażonych na otarcia czy odparzenia, nacieranie i oklepywanie – tylko w ten sposób można zapewnić podopiecznemu komfort, zadbać o samopoczucie, zapobiegać zakażeniom dróg moczowych
Należy pamiętać, że brak zachowania higieny znacznie obniża efekty leczenia, rehabilitacji czy opieki
• stosowanie rozwiązań ułatwiających wypróżnianie: baseny i kaczki dla osób leżących, krzesła toaletowe skracające „drogę” do toalety, cewniki zewnętrzne i wewnętrzne - przy czym te wprowadzane są możliwie najpóźniej ze względu na zwiększone ryzyko zakażenia układu moczowego
Cewnik zewnętrzny u Pacjenta może być założony TYLKO ze względów medycznych, a jeśli takowe nie występują należy po prostu zmieniać środki chłonne. Cewnik moczowy to otwarte drzwi dla bakterii. Jeśli jest konieczny, powinien być odpowiednio często zmieniany przez fachowy personel (najczęściej raz na 4 tygodnie).

„Nie należy także zapominać, że problemy z nietrzymaniem moczu mają negatywny wpływ na życie seksualne seniorów. Wbrew powszechnym stereotypom związanych z wiekiem i potencją, pożądanie seksualne wykazują niemal WSZYSCY mężczyźni w wieku do 69. roku życia, 95% panów w przedziale 70-74 lata i 79% po 75. roku życia. Wśród kobiet w wieku 65-74 lat aktywnie seksualnych jest ok. 40% pań, a w przedziale 75-84 lata ten odsetek wynosi 17%” – podkreśla specjalista współpracujący z Rezydencją Na Dyrekcyjnej.

Wiele kobiet i mężczyzn w wieku senioralnym wstydzi się problemu nietrzymania moczu. Tymczasem inkontynencji można z powodzeniem zapobiegać i - jeśli trzeba - leczyć. W odpowiednio przygotowanym, profesjonalnym Domu opieki temat ten nie jest żadnym tabu i można sobie z nim doskonale poradzić. Mieszkańcy borykający się z tym uciążliwym schorzeniem są otoczeni kompleksową opieką oraz planem terapeutycznym. W program zapobiegania i leczenia trzeba również angażować rodziny podopiecznych, gdyż bliscy mogą być dużym wsparciem zarówno dla seniora, jak i zespołu terapeutycznego.